Theo số liệu của Bộ Tài chính, tính đến hết tháng 7-2025, tổng giá trị giải ngân vốn đầu tư công cả nước ước đạt hơn 388.300 tỉ đồng, tương đương 43,9% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao. So với cùng kỳ năm 2024, tỷ lệ này tăng tới hơn 10 điểm phần trăm. Đây là mức cải thiện đáng kể, nhất là trong bối cảnh khối lượng công việc điều chỉnh tổ chức bộ máy, rà soát quy hoạch và nguồn vốn đang ở mức rất lớn.
Đáng chú ý, vốn ngân sách địa phương đạt tỷ lệ giải ngân 57,5%, tăng mạnh so với mức 33,3% của cùng kỳ năm ngoái, cho thấy nhiều địa phương đã chủ động, linh hoạt hơn trong điều hành ngân sách và đầu tư công. Một số bộ, ngành trung ương cũng đạt tiến độ giải ngân vượt mức bình quân. Đặc biệt, chương trình mục tiêu quốc gia vốn thường chậm tiến độ nay đã bứt phá với tỷ lệ giải ngân đạt 52,5%.
Có thể nói, sự cải thiện trong tiến độ giải ngân vốn đầu tư công năm nay phản ánh nỗ lực điều hành quyết liệt hơn từ Chính phủ, cũng như sự chủ động tháo gỡ khó khăn từ các bộ, ngành và địa phương. Một số điều chỉnh kỹ thuật trong cách tính tỷ lệ giải ngân - chẳng hạn loại trừ phần vốn mới giao chưa kịp triển khai - cũng góp phần phản ánh sát hơn với thực tiễn.
Tuy nhiên, những tín hiệu tích cực nói trên chưa đủ để tạo sự yên tâm về kết quả cả năm. Thực tế cho thấy, đến cuối tháng 7-2025 vẫn còn hơn 62.000 tỉ đồng, tương đương trên 7% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, chưa được phân bổ. Trong đó, riêng vốn ngân sách trung ương chưa phân bổ đã lên tới 61.167 tỉ đồng. Con số này không hề nhỏ và làm giảm đáng kể cơ hội giải ngân hiệu quả trong những tháng cuối năm.
Đáng lo ngại hơn, vẫn còn 30 bộ, ngành và 11 địa phương có tỷ lệ giải ngân dưới mức bình quân chung, theo Bộ Tài chính, phản ánh sự chênh lệch đáng kể về năng lực hấp thụ vốn. Sự thiếu đồng đều này chứng tỏ, dù cơ chế và chỉ đạo là thống nhất, nhưng thực thi tại từng đơn vị vẫn còn phụ thuộc lớn vào năng lực cán bộ, sự chủ động trong phối hợp và độ “mở” của hệ thống quy trình, thủ tục hành chính.
Đi sâu vào nguyên nhân mà Bộ Tài chính nêu ra, có thể thấy các “nút thắt” trong giải ngân vốn đầu tư công vẫn lặp lại như những năm trước, chưa được xử lý triệt để. Đầu tiên là công tác giải phóng mặt bằng - khâu then chốt nhưng luôn trì trệ. Việc xác định nguồn gốc đất, bồi thường, và bàn giao mặt bằng tại nhiều địa phương vẫn rối rắm, đặc biệt ở các địa phương mới sáp nhập đang tồn tại song song nhiều bảng giá đất khác nhau.
Bên cạnh đó, tình trạng giá vật liệu, nhất là đất đắp, cát xây dựng, tăng đột biến, gây đội vốn và buộc phải điều chỉnh dự toán khiến quá trình phê duyệt dự án hoặc điều chỉnh kế hoạch đầu tư bị chậm trễ. Không kém phần nghiêm trọng là sự chồng chéo, lúng túng trong công tác quy hoạch. Việc chậm phê duyệt hoặc điều chỉnh quy hoạch chi tiết, chỉ giới đường đỏ... dẫn tới nhiều dự án không thể triển khai đúng tiến độ.
Nguyên nhân còn do một số địa phương không có đủ nguồn thu ngân sách, đặc biệt là từ đất đai (như Hưng Yên, Cần Thơ, Lai Châu), nên không thể bố trí vốn đối ứng cho các dự án đã đăng ký, dù có kế hoạch từ đầu năm. Đối với các dự án sử dụng vốn ODA, khó khăn nằm ở quy trình thủ tục phức tạp, tiến độ đàm phán hiệp định vay chậm hoặc chưa hoàn tất công tác đấu thầu, giải phóng mặt bằng...
Ngoài ra, việc chuyển sang chính quyền địa phương hai cấp khiến nhiều dự án phải điều chỉnh quy mô, mục tiêu đầu tư, hoặc chưa thể triển khai do chờ kết quả rà soát phù hợp với cơ cấu tổ chức mới.
Trong bối cảnh mục tiêu tăng trưởng kinh tế cả năm đang chịu sức ép, đầu tư công tiếp tục được xác định là một trong những đòn bẩy quan trọng nhất, với kỳ vọng thúc đẩy giải ngân mạnh mẽ hơn trong các tháng còn lại của năm 2025. Chính phủ vẫn đang kiên định với mục tiêu giải ngân 100% kế hoạch vốn Thủ tướng giao năm nay, tương đương 884.585 tỉ đồng và tăng trưởng 8,3-8,5%.
Thực tế cho thấy áp lực về đích còn rất lớn. Trong nỗ lực tăng tốc giải ngân đầu tư công, Chính phủ hiện đã trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội phương án điều chuyển vốn từ các đơn vị không có nhu cầu sang những nơi có khả năng giải ngân cao. Cách đánh giá tỷ lệ giải ngân đã được cập nhật sát với thực tế hơn, theo hướng loại trừ phần vốn mới giao chưa kịp triển khai. Cùng với đó, việc đơn giản hóa thủ tục giải phóng mặt bằng, tăng cường trách nhiệm giải trình tại cấp xã - nơi trực tiếp triển khai nhiều dự án hạ tầng cơ sở, sẽ được coi là giải pháp trọng tâm để thúc đẩy giải ngân.
Tuy giải ngân đầu tư công đã khởi sắc rõ rệt, song vẫn còn nhiều việc phải làm để bảo đảm sử dụng hiệu quả hơn nguồn vốn. Để dòng vốn công thực sự trở thành động lực tăng trưởng kinh tế, cần tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục, nâng cao năng lực quản lý, và tăng cường sự phối hợp giữa các cấp, các ngành. Quan trọng hơn cả, tinh thần quyết liệt trong chỉ đạo và trách nhiệm cụ thể trong thực thi sẽ quyết định kết quả giải ngân không chỉ trên giấy tờ, mà bằng những công trình, dự án mang lại hiệu quả thiết thực cho đất nước và người dân.
An Nhiên