VASEP cho biết trong 9 tháng năm 2025, tôm chân trắng tiếp tục là sản phẩm chủ lực, với kim ngạch hơn 2,2 tỷ USD, chiếm 65% tổng giá trị xuất khẩu và tăng 9% so với cùng kỳ. Đặc biệt, nhóm tôm chân trắng chế biến (HS16) đạt gần 1 tỷ USD, tăng 12%, phản ánh xu hướng dịch chuyển mạnh sang các sản phẩm giá trị gia tăng.
TÔM BIỂN “BỨT PHÁ” MẠNH MẼ
Tôm sú vốn là sản phẩm truyền thống, đạt 343 triệu USD, tăng nhẹ 2%. Sự ổn định của nhóm hàng này đến từ nhu cầu ổn định tại Nhật Bản và Trung Quốc, đặc biệt ở phân khúc tôm size lớn và tôm sinh thái, phù hợp với xu hướng tiêu dùng bền vững.
Đáng chú ý, tôm loại khác như tôm hùm và tôm mũ ni tăng trưởng đột biến 91%, đạt gần 870 triệu USD. Đây là nhóm sản phẩm phản ánh rõ xu hướng mở rộng danh mục hàng hóa và khai thác phân khúc cao cấp ở các thị trường có thu nhập cao, đặc biệt là Trung Quốc và châu Âu.
Trung Quốc và Hong Kong tiếp tục là điểm sáng khi đạt 966 triệu USD, tăng 65% so với cùng kỳ, chiếm gần 30% tổng kim ngạch xuất khẩu tôm của Việt Nam. Nhu cầu tăng mạnh ở các sản phẩm tôm sống, tôm hùm và tôm cao cấp đã giúp Việt Nam củng cố vị thế tại thị trường này. Tuy nhiên, doanh nghiệp cảnh báo tồn kho nhập khẩu tại Trung Quốc đang tăng nhanh, có thể khiến sức mua giảm trong quý 1/2026.
Thị trường Mỹ duy trì vị thế là thị trường lớn thứ ba, đạt 587 triệu USD, tăng nhẹ 4%. Dù nhu cầu tiêu thụ cải thiện, nhưng ngành đang đối mặt nguy cơ bị áp thuế chống bán phá giá, dự kiến công bố cuối năm nay. Vì vậy, nhiều doanh nghiệp đã chuyển hướng, giảm hợp đồng dài hạn và tăng tỷ trọng xuất khẩu sang EU, Nhật Bản và các nước châu Á để phân tán rủi ro.
Khối CPTPP ghi nhận kết quả ấn tượng với gần 941 triệu USD, tăng 34%, trong đó Nhật Bản dẫn đầu với 426 triệu USD, chiếm 12% tổng kim ngạch. Nhu cầu ổn định đối với các sản phẩm chế biến tiện lợi, đạt chuẩn bền vững giúp tôm Việt duy trì chỗ đứng vững chắc.
Tại thị trường EU, xuất khẩu đạt 434 triệu USD, tăng 21%. Đức, Bỉ và Hà Lan là các nước tăng mạnh, từ 6 – 28%. Nhu cầu các sản phẩm có chứng nhận ASC, hữu cơ và carbon thấp mở ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp Việt Nam phát triển ở phân khúc trung – cao cấp, nơi cạnh tranh bằng chất lượng và uy tín.
Các thị trường khác như Hàn Quốc và Đài Loan cũng duy trì đà tăng hai con số, lần lượt là 13% và 36%, trong khi Nga và Canada có xu hướng chững lại. Nhìn chung, bức tranh xuất khẩu tôm 9 tháng cho thấy sự dịch chuyển tích cực trong cơ cấu thị trường, giảm phụ thuộc vào Mỹ và Trung Quốc, hướng đến chiến lược phát triển bền vững và cân bằng hơn.
Tại các vùng nuôi trọng điểm ở Đồng bằng sông Cửu Long, giá tôm nguyên liệu vẫn duy trì ổn định ở mức cao nhờ nhu cầu tiêu thụ nội địa và xuất khẩu tăng vào dịp cuối năm, trong khi nguồn cung giảm do đang vào thời điểm nghịch vụ. Điều này giúp người nuôi duy trì lợi nhuận, đồng thời tạo nền tảng ổn định cho doanh nghiệp chế biến.
NGÀNH TÔM ẤN ĐỘ GẶP “CÚ SỐC” THUẾ QUAN VÀ BÀI HỌC CHO VIỆT NAM
Trong khi Việt Nam đang phục hồi mạnh mẽ, thì ngành tôm Ấn Độ (một trong những đối thủ cạnh tranh lớn nhất của tôm Việt Nam) lại đối mặt giai đoạn đầy biến động. Sau khi Mỹ áp dụng mức thuế lên tới 50% đối với tôm Ấn Độ, giá tôm tại ao nuôi ở nước này sụt giảm nghiêm trọng, gây bất ổn cho toàn bộ chuỗi cung ứng.
Tại Triển lãm thủy sản quốc tế Ấn Độ (IISS) vừa qua, bức tranh chung được mô tả là “bao trùm lo lắng”. Khi mức thuế chỉ ở ngưỡng 25%, doanh nghiệp còn có thể “cầm cự”, nhưng mức 50% khiến nhiều nhà xuất khẩu không thể trụ vững. Sự phụ thuộc quá lớn vào thị trường Mỹ đã trở thành “gót chân Achilles” của ngành tôm Ấn Độ.
Trước tình hình đó, ngành tôm Ấn Độ đang nỗ lực thích ứng. Doanh nghiệp đẩy mạnh xuất khẩu sang châu Âu, tăng gấp đôi trong năm nay, chiếm 15–20% tổng kim ngạch, tập trung vào các thị trường Đức, Hà Lan và Anh. Bên cạnh đó, người nuôi tôm Ấn Độ cũng thay đổi mùa vụ, hạn chế nuôi tôm thẻ vào mùa hè để tránh dịch bệnh, đồng thời tăng nuôi tôm sú – loài bản địa có sức kháng bệnh tốt. Những động thái này thể hiện quyết tâm tái cơ cấu của ngành, hướng đến sự ổn định lâu dài.
Câu chuyện của Ấn Độ mang lại bài học quý giá cho ngành tôm Việt Nam. Để tránh đi vào “vết xe đổ” của tôm Ấn Độ, VASEP cho rằng trước hết, ngành tôm Việt Nam phải đa dạng hóa thị trường, đây không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc. Việt Nam cần tận dụng tối đa các hiệp định thương mại tự do như EVFTA, CPTPP để mở rộng xuất khẩu sang EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và khu vực Trung Đông.
Tiếp theo, doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu tôm của Việt cần tập trung củng cố phân khúc thế mạnh, các sản phẩm chế biến sâu, giá trị gia tăng cao, đạt tiêu chuẩn xanh và bền vững. Đây là lợi thế mà Việt Nam đang vượt trội so với nhiều đối thủ trong khu vực nhờ năng lực chế biến, kiểm soát chất lượng và chứng nhận quốc tế.
Cuối cùng, trong giai đoạn biến động, việc quản trị rủi ro, tối ưu hóa chi phí sản xuất và chuỗi cung ứng là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp duy trì sức cạnh tranh. Khi thị trường phục hồi, những doanh nghiệp đã chuẩn bị kỹ về sản phẩm, công nghệ và thị trường sẽ là những người đi đầu trong chu kỳ tăng trưởng mới.
Chu Khôi