Đo tác động của thuế quan
Tác động của thuế quan đối ứng tới kinh tế Việt Nam, đặc biệt nhìn từ xuất khẩu đã nhẹ hơn nhiều so với dự báo trước đó. Theo báo cáo mới nhất của Ngân hàng HSBC, các dữ liệu thương mại, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và chỉ số kinh tế vĩ mô của Việt Nam có kết quả tốt hơn nhiều so với kỳ vọng.
HSBC cho hay, tăng trưởng xuất khẩu bình quân của Việt Nam 11 tháng 2025 đạt 28%, trong đó xuất khẩu sang Mỹ duy trì mức tăng trên 30%. Mức tăng trưởng ấn tượng này nhờ vào tốc độ đẩy nhanh lượng đơn hàng lớn, giao trước thời điểm áp đặt thuế quan trong quý II năm nay.
Số liệu của Cục Thống kê cũng ghi nhận điểm sáng của thương mại. Tính đến hết tháng 11/2025, quy mô xuất nhập khẩu của cả nước đã đạt xấp xỉ 840 tỷ USD, tăng 17,2% so với cùng kỳ năm trước (tương ứng tăng 123,38 tỷ USD). Trong đó, xuất khẩu mang về trên 430 tỷ USD, tăng 16,1% (tương ứng tăng gần 60 tỷ USD) vượt kết quả của năm trước gần 25 tỷ USD.
Đà tăng trưởng của thương mại 11 tháng qua không thể không nói tới kết quả xuất khẩu sang Mỹ.
“Trong khi hầu hết nước khu vực đều tiết chế đáng kể xuất khẩu sang Mỹ, Việt Nam vẫn duy trì tăng trưởng cao trên 30%. Có vẻ tác động của thuế quan tới tăng trưởng kinh tế Việt Nam nhẹ hơn so với những quan ngại ban đầu”, Báo cáo của HSBC viết.
Số liệu của Cục Hải quan cho biết, kim ngạch sang thị trường này đạt hơn 138,6 tỷ USD trong 11 tháng qua, tăng 27,2% so với cùng kỳ.
Làm rõ thêm lý do xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ tăng mạnh mẽ hơn các quốc gia trong khu vực, nhóm phân tích của HSBC chỉ ra rằng, sự gia tăng nằm ở cơ cấu hàng hóa. Nếu năm 2013, 60% hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ thuộc các ngành công nghiệp sản xuất nhẹ, như dệt may, giày dép và sản phẩm đồ chơi, các sản phẩm điện tử khi đó chỉ chiếm tỷ trọng khiêm tốn là 13%, thì nay nhóm điện tử là chủ lực.
Từ đầu năm 2025, nhóm hàng điện tử đã vượt nhóm hàng công nghiệp sản xuất nhẹ để trở thành mặt hàng xuất khẩu hàng đầu sang thị trường Mỹ, với trị giá khoảng 50 tỷ USD. Nếu tính cả nhóm máy móc, thiết bị, dụng cụ và phụ tùng đạt trên 70 tỷ USD.
“Kết quả này phù hợp với sự tiến bộ của Việt Nam trong việc nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị công nghệ, khi Việt Nam đã gia tăng vị thế trong khâu lắp ráp hoàn thiện đồ điện tử, chuyên về các sản phẩm điện tử tiêu dùng hoàn chỉnh, nhờ sự đầu tư liên tục của Samsung từ sớm vào năm 2007, Việt Nam đã chuyển mình thành một trung tâm sản xuất lớn, đảm nhận một nửa sản lượng điện thoại thông minh của Samsung”, HSBC nhấn mạnh.
Tuy nhiên, bức tranh xuất khẩu cũng còn nhiều điều đáng bàn, khi kết quả thực hiện của khu vực kinh tế trong nước chỉ đạt 102,41 tỷ USD, giảm 1,7% so với cùng kỳ, chiếm vỏn vẹn 23,8% tổng kim ngạch. Ngược lại, khu vực FDI đạt 327,73 tỷ USD, tăng 23,1%, chiếm tới 76,2% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước.
Lưu ý rủi ro tiềm ẩn
Năm 2025 gần qua đi với những dấu ấn tích cực của hoạt động thương mại, nhưng kết quả này không có gì đảm bảo sẽ được giữ trong năm tới, bởi hàng loạt những rủi ro thương mại tiềm ẩn đe dọa tới xuất khẩu.
Bởi vậy, các chuyên gia phân tích của HSBC cho rằng, triển vọng xuất khẩu 2026 vẫn khó lường và chưa dễ đánh giá mức độ ảnh hưởng.
Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) đánh giá, song song với những kết quả tích cực, xuất khẩu Việt Nam vẫn đối mặt nhiều khó khăn, thách thức và cũng còn nhiều điểm hạn chế cần khắc phục. Trên bình diện quốc tế, chủ nghĩa bảo hộ thương mại gia tăng, yêu cầu “xanh hóa” chuỗi cung ứng ngày càng khắt khe và môi trường kinh tế thế giới phục hồi chậm vẫn là những sức ép lớn đối với doanh nghiệp.
Chưa kể, tác động toàn diện của thuế quan đối ứng sẽ trở nên rõ ràng hơn vào năm sau, khi nhu cầu tiêu dùng từ các thị trường lớn dự báo ảnh hưởng bởi lạm phát sẽ tác động đến xuất khẩu.
Trong khi đó, nhìn lại đà tăng của xuất khẩu trong năm qua phần lớn là nhờ vào nhóm sản phẩm top đầu như điện tử, máy móc thiết bị, dệt may. Đặc biệt nhóm hàng xuất khẩu top 1 là điện tử, máy tính và linh kiện đã đóng góp doanh thu 97 tỷ USD trong 11 tháng, tăng 48,5% so với cùng kỳ (tương ứng tăng 24,4 tỷ USD) và dự báo hết năm sẽ đạt 104-105 tỷ USD, trong khi cả năm 2024 là 72,6 tỷ USD.
Như vậy, rất khó để duy trì được kết quả xuất khẩu cao trong năm tới với nhóm hàng này.
Là “mắt xích” cung ứng quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu, song hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đứng trước bài toán về tăng hàm lượng giá trị gia tăng. Ông Nguyễn Hồng Dương, Phó vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường nước ngoài (Bộ Công thương) cho rằng, thương mại song phương Việt - Mỹ thời gian tới cần hết sức lưu ý tác động từ thuế đối ứng. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp lẫn nhà đầu tư từ hai phía phải sớm nhận diện thách thức và phối hợp tìm giải pháp chung.
Các doanh nghiệp cần tiếp tục nâng chất lượng sản phẩm xuất khẩu, tăng tỷ lệ giá trị gia tăng nội địa, kiểm soát chặt xuất xứ, đảm bảo hồ sơ dữ liệu về nguyên phụ liệu trong các lô hàng xuất khẩu để dễ dàng chứng minh với các nhà chức trách nước nhập khẩu khi được yêu cầu.
Hải Yến