"Sáng - tối" trong bức tranh nửa đầu năm
Trong 6 tháng đầu năm 2025, ngành thép Việt Nam đã chứng kiến sự phân hóa rõ rệt giữa các phân khúc thị trường. Các doanh nghiệp lớn, tận dụng lợi thế thị trường nội địa, đã ghi nhận mức tăng trưởng về doanh thu và sản lượng tiêu thụ. Ngược lại, các doanh nghiệp xuất khẩu lại gặp nhiều khó khăn do tác động từ hàng rào thuế quan, sự lao dốc của giá thép quốc tế và xung đột địa chính trị toàn cầu.
Theo số liệu của Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA), trong nửa đầu năm, lượng thép tiêu thụ trong nước đã tăng 10,2%, đạt hơn 15,7 triệu tấn. Đà tăng này phần lớn đến từ hoạt động đầu tư công mạnh mẽ và sự hồi phục của thị trường bất động sản. Đặc biệt, tỷ lệ tiêu thụ thép cuộn cán nóng (HRC) nội địa trong các ngành tôn mạ tăng vọt từ mức 15-20% của cùng kỳ năm 2024 lên tới 40%, nhờ việc áp dụng các biện pháp chống bán phá giá thép HRC từ Trung Quốc và sự đóng góp của nhà máy Dung Quất 2 của Hòa Phát.
Các doanh nghiệp lớn như Hòa Phát, VNSteel, Thép Tiến Lên... đều ghi nhận kết quả kinh doanh khả quan trong nửa đầu năm. Hòa Phát, chẳng hạn, đã sản xuất khoảng 5,1 triệu tấn thép thô, tăng 17% so với cùng kỳ năm ngoái, trong đó doanh số bán hàng đạt 5 triệu tấn, tăng 23%. Riêng thép cuộn cán nóng đạt mức tăng 42%. Lợi nhuận của tập đoàn này cũng tiếp tục tăng trưởng, phản ánh khả năng nắm bắt xu hướng thị trường nội địa.
Trong khi đó, các doanh nghiệp như Tổng công ty Thép Việt Nam (VNSteel) và Thép Tiến Lên đều ghi nhận kết quả tích cực. VNSteel đạt doanh thu hơn 20.660 tỉ đồng, lợi nhuận sau thuế tăng 54%, đạt 369 tỉ đồng; còn Thép Tiến Lên lãi ròng 8,29 tỉ đồng sau kỳ lỗ hơn 152 tỉ đồng của cùng kỳ năm trước.
Ống thép Việt Đức đạt gần 3.907 tỉ đồng doanh thu thuần, lãi ròng 75,8 tỉ đồng, lần lượt tăng 3% và gấp 2,9 lần so cùng kỳ năm trước nhờ chiến lược mở rộng thị trường nội địa.
Các số liệu này cho thấy ngành thép trong nước vẫn duy trì đà phát triển ổn định, bất chấp những khó khăn từ thị trường quốc tế.
Tuy nhiên, mặt trái của bức tranh lại nằm ở phần xuất khẩu thép. Trong nửa đầu năm, tổng lượng thép xuất khẩu chỉ đạt 5,66 triệu tấn, trị giá 3,7 tỉ đô la, giảm 13% về lượng và 22,5% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái. Nguyên nhân chủ yếu đến từ sự giảm sút giá thép toàn cầu, hàng rào thuế quan, các biện pháp phòng vệ thương mại và xung đột địa chính trị khiến kim ngạch xuất khẩu sụt giảm mạnh hơn so với lượng hàng xuất đi.
Phân khúc tôn mạ, đặc biệt, chịu ảnh hưởng lớn từ các biện pháp chống bán phá giá. Thép Nam Kim, một trong những doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực này, ghi nhận doanh thu 6 tháng đạt 7.899 tỉ đồng, giảm 28%, trong đó doanh thu xuất khẩu giảm hơn 50%. Tương tự, Tôn Đông Á cũng đối mặt với lợi nhuận giảm gần một nửa. Trong khi đó, Hoa Sen vẫn duy trì mức lợi nhuận ổn định nhờ tập trung vào thị trường nội địa.
‘Sáng cửa’ cho chặng đường tới...
Dù gặp nhiều khó khăn trong nửa đầu năm, các chuyên gia ngành thép vẫn lạc quan về khả năng phục hồi trong giai đoạn tới. Các yếu tố tích cực đến từ chính sách của chính phủ, xu hướng thị trường toàn cầu và dự báo về chu kỳ tăng giá của thép tại Trung Quốc.
Theo báo cáo của Công ty Chứng khoán SSI, thị trường nội địa dự kiến sẽ duy trì đà tăng trưởng tích cực trong nửa cuối năm. Nguyên nhân chính đến từ sự hồi phục của thị trường bất động sản, đẩy mạnh đầu tư công và các chính sách hỗ trợ ngành xây dựng. Cùng với đó, việc Bộ Công Thương công bố áp thuế chống bán phá giá thép HRC từ đầu tháng 7-2025 sẽ tạo ra hàng rào bảo vệ vững chắc hơn cho các doanh nghiệp trong nước, hạn chế nguy cơ bị cạnh tranh khốc liệt từ hàng nhập khẩu giá rẻ.
Về giá thép, dự báo sẽ cần thời gian để phục hồi rõ rệt do thị trường Trung Quốc, quốc gia tiêu thụ và sản xuất thép lớn nhất thế giới, vẫn còn trong quá trình điều chỉnh. Tuy nhiên, dự kiến, giá thép nội địa sẽ tích cực hơn từ đây đến cuối năm, khi hoạt động xây dựng và đầu tư công gia tăng, nguồn cung thép nội địa và nhập khẩu sẽ cân đối hơn.
VSA cũng dự báo tiêu thụ thép nội địa sẽ tiếp tục tăng trưởng, giữ mức giá trong khoảng 14-15 triệu đồng/tấn đối với thép xây dựng. Còn các nhà phân tích từ MBS Research nhấn mạnh, mục tiêu tăng trưởng GDP 8% cho năm 2025 cùng với dự kiến tăng trưởng hai chữ số trong các năm tới sẽ thúc đẩy nhu cầu thép từ lĩnh vực xây dựng dân dụng và sản xuất công nghiệp. Điều này sẽ là động lực chính giúp ngành thép duy trì đà tăng trưởng trong nửa cuối năm.
Một trong những yếu tố quan trọng nữa được cho ảnh hưởng đến triển vọng ngành thép Việt Nam chính là chu kỳ tăng giá thép tại Trung Quốc. Các chuyên gia kỳ vọng chu kỳ tăng giá thép sắp tới tại Trung Quốc, nhờ chính sách “chống cạnh tranh tiêu cực”, sẽ mang lại lợi ích trung hạn cho doanh nghiệp thép Việt Nam.
Theo Reuters, Trung Quốc dự kiến giảm sản lượng thép trong 2025–2026 nhằm xử lý dư thừa công suất, vốn đã kéo giá thép giảm mạnh và thúc đẩy làn sóng bảo hộ thương mại toàn cầu. Bộ Công nghiệp và Môi trường Trung Quốc xác nhận chính phủ sẽ siết chặt mở rộng công suất, tập trung nâng cao chất lượng và giảm dư cung. Trong 7 tháng đầu năm 2025, sản lượng thép thô của Trung Quốc giảm 3,1% so với cùng kỳ, phản ánh xu hướng cắt giảm công suất đang diễn ra.
Chuyên gia của Công ty Chứng khoán Vietcap nhận định, chính sách này sẽ thúc đẩy sự phục hồi của ngành thép toàn cầu trong trung hạn, dù trong ngắn hạn, đà tăng giá có thể chậm do cần thời gian để các biện pháp cắt giảm công suất có hiệu quả rõ rệt. Trong bối cảnh đó, doanh nghiệp thép Việt Nam sẽ hưởng lợi nhờ sự cải thiện của giá thép Trung Quốc, đặc biệt khi các nhà sản xuất lớn như Hòa Phát, Hoa Sen, Nam Kim đã bắt đầu điều chỉnh giá bán từ cuối tháng 7 đến đầu tháng 8-2025.
Vị trí địa lý gần Trung Quốc, cùng mức độ hội nhập thương mại cao, khiến giá thép Việt Nam có mối liên hệ chặt chẽ với giá thép Trung Quốc. Khi giá thép quốc gia này tăng, các doanh nghiệp Việt Nam cũng sẽ đồng loạt điều chỉnh giá bán để duy trì lợi nhuận. Đây là tín hiệu tích cực cho ngành, đặc biệt khi giá thép nội địa có thể đi lên trong thời gian tới, giúp biên lợi nhuận của các doanh nghiệp được cải thiện rõ rệt.
Trong bối cảnh thế giới có nhiều biến động, đặc biệt là các chính sách của Trung Quốc, ngành thép Việt Nam vẫn giữ được những điểm sáng quan trọng. Chính sách bảo hộ mới, cùng với xu hướng tăng giá thép toàn cầu, dự kiến sẽ thúc đẩy các doanh nghiệp trong nước mở rộng sản xuất, nâng cao hiệu quả kinh doanh và duy trì đà tăng trưởng.
Tuy nhiên, thách thức vẫn còn đó, đến từ biến động thị trường quốc tế, giá nguyên vật liệu đầu vào, cũng như sự cạnh tranh từ các nguồn nhập khẩu và các rào cản thương mại. Để tận dụng tốt các cơ hội này, các doanh nghiệp cần chú trọng nâng cao năng lực sản xuất, cải tiến công nghệ, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và chủ động thích nghi với các chính sách mới của các quốc gia lớn.
Lê Hoàng