Chống đôla hóa
Tại Dự thảo Thông tư sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 24/2015/TT-NHNN về quy định cho vay bằng ngoại tệ của TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài đối với khách hàng là người cư trú, NHNN đã đưa ra lộ trình cụ thể dừng cho vay ngoại tệ đối với 2 đối tượng.
Thứ nhất là việc cho vay ngắn hạn ngoại tệ để thanh toán ra nước ngoài tiền nhập khẩu hàng hóa, dịch vụ nhằm thực hiện phương án sản xuất, kinh doanh hàng hóa để phục vụ nhu cầu trong nước khi khách hàng vay có đủ ngoại tệ từ nguồn thu sản xuất, kinh doanh để trả nợ vay được thực hiện đến hết ngày 31/3/2019.
Thứ hai là, cho vay trung, dài hạn để thanh toán ra nước ngoài tiền nhập khẩu hàng hóa, dịch vụ khi khách hàng vay có đủ ngoại tệ từ nguồn thu sản xuất, kinh doanh để trả nợ vay được thực hiện đến hết ngày 30/9/2019.
Theo NHNN Việt Nam, quy định này nhằm thực hiện lộ trình kiểm soát cho vay ngoại tệ theo hướng thu hẹp các nhu cầu vay vốn. Qua theo dõi số liệu tín dụng ngoại tệ những tháng đầu năm 2018 cho thấy tín dụng ngắn hạn ngoại tệ liên tục tăng qua các tháng và cao hơn nhiều so với cùng kỳ các năm gần đây chủ yếu do tỷ giá ổn định dẫn đến việc vay ngoại tệ ngắn hạn có lợi do lãi suất ngoại tệ (USD) vay thấp hơn tương đối so với lãi suất vay VND. Vì vậy tín dụng ngoại tệ cần phải được kiểm soát chặt chẽ theo hướng thu hẹp dần, nhất là trong bối cảnh tỷ giá và thị trường ngoại tệ được NHNN điều hành tương đối ổn định.
Đồng tình với quan điểm này, nhiều chuyên gia cho rằng, nếu dự thảo Thông tư được thông qua sẽ là một bước hiện thực hóa chủ trương hạn chế tình trạng đôla hóa trong nền kinh tế, từng bước thực hiện lộ trình chuyển dần từ quan hệ huy động - cho vay sang quan hệ mua - bán ngoại tệ. Quyết định 986/QĐ-TTg ngày 8/8/2018 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược phát triển ngành Ngân hàng Việt Nam đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 cũng đặt mục tiêu giảm dần tỷ lệ tín dụng ngoại tệ/tổng tín dụng, phấn đấu tỷ lệ tiền gửi ngoại tệ/tổng phương tiện thanh toán đạt mức dưới 7,5% vào năm 2020 và mức 5% vào năm 2030; tiến tới ngừng cho vay ngoại tệ để chậm nhất đến năm 2030 cơ bản khắc phục tình trạng đô la hóa trong nền kinh tế.
Không chỉ vậy quy định như vậy cũng phù hợp với chủ trương hạn chế nhập khẩu, đặc biệt là nhập khẩu các mặt hàng xa xỉ của Chính phủ. “Hoạt động này được đánh giá là một trong những tác nhân gây thâm hụt thương mại, gây bất ổn vĩ mô nhất là thời điểm cuối năm nhu cầu nhập khẩu hàng tiêu dùng tăng cao tạo sức ép thanh khoản ngoại tệ, tỷ giá”, một chuyên gia ngân hàng cho biết.
Thực tế, đây không phải lần đầu vấn đề này được đặt ra. Còn nhớ cách đây 5 năm, NHNN đã chủ trương kiểm soát rất chặt chẽ cho vay ngoại tệ để thanh toán nhập khẩu các mặt hàng không khuyến khích, đặc biệt là các mặt hàng xa xỉ nhằm kiểm soát tình hình nhập siêu của Việt Nam thời gian đó. Hiện nay, mặc dù cán cân thương mại đang thặng dư ở mức khá lớn, song việc hạn chế nhập khẩu đặc biệt là nhập khẩu các mặt hàng xa xỉ vẫn là điều nên làm.
“Chính vì vậy, NHNN phải sớm thực hiện chủ trương hạn chế tín dụng ngoại tệ đối với DN nhập khẩu hàng hóa phục vụ sản xuất trong nước cũng như để hạn chế tình trạng đôla hóa, bởi nếu để tình trạng đôla hóa có thể gây khó cho việc kiểm soát cung tiền và như vậy làm giảm hiệu lực thực thi chính sách tiền tệ…”, vị chuyên gia trên bình luận.
Nâng cao năng lực cạnh tranh xuất khẩu
Tuy nhiên, tại Dự thảo Thông tư này, NHNN đã dỡ bỏ quy định về giới hạn thời gian đối với nhu cầu vốn vay ngoại tệ để thanh toán chi phí trong nước thực hiện phương án sản xuất, kinh doanh hàng xuất khẩu theo quy định tại điểm c khoản 1 Điều 3 Thông tư số 24/2015/TTNHNN (theo quy định hiện hành tại Thông tư số 18/2017/TT-NHNN là đến hết ngày 31/12/2018).
Sở dĩ như vậy, theo NHNN Việt Nam, chính sách cho vay đối với nhu cầu này hoàn toàn không trái với chủ trương hạn chế đôla hóa của Chính phủ và NHNN. Quả vậy, theo quy định tại Dự thảo Thông tư, khi được TCTD giải ngân vốn cho vay, khách hàng vay phải bán số ngoại tệ vay đó cho TCTD cho vay theo hình thức giao dịch hối đoái giao ngay (spot), trừ trường hợp nhu cầu vay vốn của khách hàng để thực hiện giao dịch thanh toán mà pháp luật quy định đồng tiền giao dịch phải bằng ngoại tệ. Điều đó khiến cho ngoại tệ không được đưa vào lưu thông mà quay trở lại ngay hệ thống ngân hàng nên không tạo ra bất kỳ hiện tượng đô la hóa nào đối với nền kinh tế.
Trong khi việc cho vay ngoại tệ đối với nhu cầu này sẽ tiếp tục hỗ trợ doanh nghiệp giảm chi phí vay vốn, từ đó nâng cao khả năng cạnh tranh trong thương mại quốc tế trong bối cảnh chủ nghĩa bảo hộ thương mại đang lan rộng trên toàn cầu hiện nay.
Theo khảo sát của phóng viên, nhìn chung cộng đồng doanh nghiệp xuất khẩu đều tỏ ra vô cùng phấn khởi khi NHNN dỡ bỏ quy định thời hạn đối với nhu cầu vốn vay ngoại tệ để thanh toán chi phí trong nước thực hiện phương án sản xuất, kinh doanh hàng xuất khẩu. Giới chuyên gia cũng đồng tình ủng hộ. “Đơn cử như trong lĩnh vực nông nghiệp, sẽ là không công bằng nếu một DN chế biến thủy sản xuất khẩu từ nguồn nguyên liệu trong nước không được vay ngoại tệ, trong khi một DN nhập khẩu nông sản thực phẩm từ nước ngoài về để cạnh tranh với nông sản trong nước lại được vay ngoại tệ”, một chuyên gia nêu quan điểm.
Đặc biệt Dự thảo Thông tư cũng cho phép doanh nghiệp được mua ngoại tệ tại TCTD cho vay hoặc tại TCTD khác để trả nợ vay trong trường hợp khi đến hạn trả nợ vay bằng ngoại tệ, mà khách hàng vay chứng minh được do nguyên nhân khách quan dẫn đến nguồn ngoại tệ từ hoạt động sản xuất, kinh doanh của khách hàng vay bị chậm thanh toán, khách hàng vay không có hoặc chưa có đủ ngoại tệ từ hoạt động sản xuất, kinh doanh hoặc nguồn thu ngoại tệ hợp pháp khác để trả nợ vay.
Không chỉ vậy, giới chuyên môn cũng đánh giá cao việc NHNN sớm đưa ra Dự thảo Thông tư để lấy ý kiến đóng góp về những thay đổi trong chính sách tín dụng ngoại tệ. Điều này sẽ giải tỏa tâm lý băn khoăn của cộng đồng doanh nghiệp, từ đó giảm thiểu tâm lý găm giữ ngoại tệ, giảm sức ép lên tỷ giá những tháng cuối năm.
Nguyễn Vũ