Nhà xuất khẩu (XK) cá tra hàng đầu của Việt Nam là CTCP Vĩnh Hoàn (ở Đồng Tháp) vừa công bố kết quả kinh doanh tháng 5/2021 với tổng doanh thu tăng 35% so với cùng kỳ năm ngoái. Mức tăng trưởng được cho là nhờ các dòng sản phẩm cá tra với mức tăng 46%.
Lo thị trường EU
Điểm đáng chú ý từ Vĩnh Hoàn là trong khi XK cá tra sang Mỹ ghi nhận mức tăng mạnh nhất (tăng 188% so cùng kỳ năm ngoái), Trung Quốc cũng tăng 9% và thị trường khác tăng 4%, thì việc XK sang EU về mặt doanh thu lại sụt giảm đến 22%.
Trong khi đó, kết quả kinh doanh hồi tháng 11 năm ngoái từ thị trường EU được cho là đã “cứu” doanh thu cho Vĩnh Hoàn khi đạt tăng trưởng 85%, giúp bù đắp lại sự sụt giảm của các thị trường lớn khác, đặc biệt là Trung Quốc. Thậm chí thị trường Mỹ cũng thu hẹp 8%.
Còn theo nhận định mới đây từ chuyên gia của Hiệp hội Chế biến và XK thuỷ sản (Vasep) thì tình hình XK cá tra của Việt Nam sang EU vẫn chưa thoát mức âm.
Cụ thể, tính đến nửa đầu tháng 5/2021, tổng giá trị XK cá tra sang thị trường EU chỉ đạt 39,4 triệu USD, giảm 26,2% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, giá trị XK sang Hà Lan giảm 21,7%; Tây Ban Nha giảm 33%; Đức giảm 50,8% và Bỉ giảm 38,2%.
“Như vậy, ba năm trở lại đây, giá trị XK cá tra sang EU vẫn chưa thể thoát khỏi mức tăng trưởng âm ảm đạm”, chuyên gia của Vasep lưu ý.
Xét về đối thủ cạnh tranh với cá tra Việt Nam tại EU, giá trị XK cá tra của Bangladesh vào EU được cho là ngày càng tăng dù vẫn còn chiếm tỷ trọng nhỏ.
Một lợi thế lớn đối với Bangladesh là quốc gia này được hưởng lợi từ quy chế GSP+, quy chế này cho phép các nhà XK được miễn thuế nhập khẩu. Do đó, cá tra Bangladesh khá cạnh tranh trên thị trường châu Âu về giá cả.
Ngoài ra, việc sụt giảm ở thị trường EU chỉ rõ yếu tố khách quan khi các nhà nhập khẩu theo phương thức FOB (giao lên tàu) bị khó khăn do chi phí vận chuyển đường biển cao, giá bán cá tra ở EU vẫn ổn định, tuy nhiên nhiều nhà nhập khẩu còn dè dặt mua hàng.
Hiện nay ngành dịch vụ thực phẩm (nhà hàng, khách sạn...) ở EU vẫn rất chậm đã ảnh hưởng đến việc tiêu thụ cá tra Việt Nam. Còn hồi năm rồi, thị trường tiêu thụ cá tra tại EU bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi Covid-19, các biện pháp giãn cách ở Italy, Pháp, Đức… đã tác động không nhỏ tới lưu thông vận chuyển hàng hóa nội khối và ngoại khối.
Để có thể thoát khỏi mức tăng trưởng âm ở thị trường EU, giới chuyên gia cho rằng các DN trong ngành hàng cá tra cần nỗ lực vượt qua các rào cản, thách thức nhằm giữ vững thị trường khó tính này trong dài hạn.
Trở lại “đường băng” tăng trưởng
Đặc biệt khi các tiêu chuẩn về sản phẩm XK cá tra của thị trường EU rất cao. Nhất là ở khu vực Bắc Âu, người tiêu dùng quan tâm nhiều tới tính an toàn, giá cả và sự tiện lợi. Điều này bắt buộc các DN XK phải đầu tư chuẩn hóa quy trình từ khâu sản xuất, chế biến, bảo quản và vận chuyển sao cho sản phẩm đạt chất lượng tốt nhất tới tận tay người tiêu dùng EU.
Ngoài thị trường EU còn đang lận đận thì có thể ghi nhận đà phục hồi khá tốt, trở lại “đường băng” tăng trưởng của cá tra Việt ở những thị trường lớn khác từ đầu năm 2021 đến nay. Nhất là sau khi ngành hàng này trải qua giai đoạn sụt giảm doanh thu từ tháng 3/2019 đến gần cuối năm 2020 sau 2 năm liên tục tăng trưởng cao.
Số liệu thống kê cho thấy tính đến hết tháng 5/2021, tổng giá trị XK cá tra đạt hơn 600 triệu USD, tăng hơn 10% so với cùng kỳ năm 2020. Trong đó, các thị trường nhập khẩu mạnh cá tra Việt Nam tăng nhanh trong những tháng gần đây là Mỹ, Trung Quốc, Brazil và Thái Lan.
Riêng với thị trường Mỹ, giá trị XK cá tra Việt trong 5 tháng qua tăng trưởng dần đều và có nhiều dấu hiệu hồi sinh tích cực. Riêng số liệu tính tới nửa đầu tháng 5/2021, tổng giá trị XK cá tra sang thị trường Mỹ đạt 113,5 triệu USD, tăng 44,1% so với cùng kỳ năm trước.
Đây là kết quả rất đáng khích lệ so với hồi năm 2020, khi thị trường Mỹ bị ảnh hưởng nặng nề bởi Covid-19, các DN nhập khẩu cá tra gặp nhiều khó khăn vì gián đoạn, lượng tồn kho nhiều. Mọi chuyện chỉ dần thay đổi từ cuối tháng 2/2021 khi lượng tồn kho cá tra của Mỹ đã hết.
Hoặc như ở thị trường Trung Quốc, việc XK cá tra có xu hướng cải thiện hơn từ giữa tháng 3/2021 cho đến nay, trước đó thị trường này siết chặt kiểm tra, kiểm soát Covid-19 đối với hàng thủy sản nhập khẩu đã khiến cho XK cá tra gặp khó khăn.
XK cá tra được dự báo sẽ hồi phục mạnh hơn nếu như Trung Quốc dần giải quyết tình trạng tắc nghẽn giao thương tại các cảng biển và nới lỏng các thủ tục kiểm soát Covid-19 đối với thủy sản nhập khẩu, nhất là thủy sản đông lạnh.
Trong quý II năm nay, những nhận định cho thấy với nhu cầu cá tra nguyên liệu tăng cao và “đòn bẩy” là các hiệp định thương mại tự do (FTA) nên hoạt động XK cá tra đã duy trì được đà phục hồi tăng trưởng tốt.
Và việc các DN trong ngành hàng cá tra đang đẩy mạnh XK sang những thị trường có FTA để hưởng ưu đãi thuế, tăng tính cạnh tranh và mở rộng XK vào những thị trường mới đã, đang và sẽ giúp kim ngạch XK phục hồi tốt trong thời gian tới.
Thế Vinh